Định Nghĩa Thơ - Quan niệm Thơ

[qtrung 0]

Bài viết vào ngày 25 tháng 3 năm 2006. Thời gian cách đây khá lâu, nay post lên Thơ Trẻ, để san sẻ cách nhìn, cách nghĩ về thơ, về cách phê bình, cách tiểu luận...Đây là bài viết trao đổi giữa Phố Đêm và anh Phạm Hoài Vọng (thành viên của Forum STo). Vì chưa được sự đồng ý của anh Vọng nên Phố Đêm tạm thời ko copy toàn bộ bài viết của anh về Thi Ca, nhưng có thể Phố Đêm dc phép đưa link bài viết của anh vào trong Thơ Trẻ. Các bạn có thể xem ở đây : Bài viết của Phạm Hoài Vọng

 

Định Nghĩa Thơ - Quan Niệm Thơ Hay Đơn Thuần Chỉ Là "Nàng Thơ ".

 

Phạm Hoài Vọng thì giờ đã "mai danh ẩn tích "làm một "ẩn sĩ" chốn quan trường , còn bác Khoa Nam thì vẫn phiêu bạc giang hồ đầy mùi "thi Đạo". Đọc bài viết của PHV đi tìm một định nghĩa thơ quả là rất hay , rất thú , nhưng khổ nỗi đầu óc chẳng hiểu được bao nhiêu vì chưng nó tản mác quá , rộng rãi quá , xem lẫn mùi Triết mùi Thi kết lại thành một bài tạm gọi là tiểu luận thơ ca.

 

Quả thật có tinh thông kim, cổ mới có thể nghiên cứu ,phê bình như bác Khoa Nam đã nói. Nếu đơn thuần chỉ có tấm lòng say mê với thơ, đắm đuối trong thơ thì ko thể viết nên một bài phê bình , nghiên cứu có giá trị được ; ấy chỉ có "thi cốt" chưa có "thi học" thì ko thể sanh "thi tài". Tớ ko dám nói đến hai chữ "thi tài " cho nó xa xôi , cao vời .Chỉ với "thi cốt", "thi học" thì cũng có thể phê bình , sáng tác thơ , dám chắc rằng với giọng văn của PHV thì cốt thi của bác đã ngấm vào mạch máu , xen kẽ qua những tế bào nhỏ nhất ; những dẫn chứng bác trích vào bài viết thì cũng đã thấy bác có một nền "thi học " vững vàng như thế nào ! Phố Đêm ko được học cao hiểu rộng như bác ,sách gối đầu về văn chương rất ít ỏi , nhưng hôm nay cũng xin mạn phép tham gia tiểu luận với bác PHV...cho vui .

 

Nói đến thơ, Phố Đêm liên tưởng đến Nàng Thơ, nghĩ đến Nàng Thơ , tớ lại nghĩ đến thông điệp. Nàng Thơ nghe có vẻ ngọt ngào, sâu lắng nhưng cũng thật chua cay và nhọn sắc. Nàng Thơ đến với mỗi tâm hồn thơ theo một diện mạo và cá tính khác nhau . Hoài Thanh- Hoài Chân xưa cũng đã từng thốt lên "Nàng Thơ là người đàn bà khó chịu "đó sao ! Theo tớ , thơ là một phạm trù tư tuởng, các bậc tiền bối xưa đã viết mấy dòng định nghĩa Thơ theo sự cảm nhận hình hài, tâm tư của người đàn bà khó chịu kia, lớpp hậu thế cho là hay là phải . Lẽ dĩ nhiên là thế , thơ nào sai trái , thơ ca đâu đưa ta đến ba tầng hầm tội lỗi và cũng chẳng đưa ta đến chốn cửu trùng xa xôi . Thơ ca là một mặt trời của tâm hồn nhân loại , luôn chiếu rọi ánh sáng ấm áp của buổi ban mai , gắt gỏng giữa buổi trưa hè , tà dương lúc chạng vạng chiều và dần dà đến tối.

 

Có đôi khi người đàn bà khó chịu kia đưa một tâm hồn ai đó đến chốn giàu sang , nhưng cũng có lúc giam cầm một tâm hồn trong một khối tình u uất . Ấy thế, định nghĩa thơ lại càng phức tạp , oái ăm hơn . Khi hỏi thi sĩ "Thơ là gì ?", họ trả lời "thơ là..." một yếu tố gì đó , một khái niệm nào đó , luôn đúng ko sai . Có người qua niệm "Thơ là thực - là cõi lòng tan nát "(Nguyên Tâm) hay Thơ ko rên siết là thơ vô nghĩa lý"(Hàn Mạc Tử) hay như Thiệu Nghiêu Phu đời Tống dùng thơ để chở Đạo nhưng ông Quách Tấn thì cho là thơ phải đẹp , mà đẹp và Đạo Đức thường ko thể đi song.Truyện Kiều còn có kẻ khen , người chê huống hồ gì chúng ta lại đi tìm một định nghĩa cho thơ. Nguyễn Bá Học thì bảo " Văn chương thêm trăng dệt gió thì ko đáng một đồng kẽm " nhưng Ngô Bích San thì lại cho rằng "Văn ko sông núi ko cao diệu/ Người chẳng phong sương khó rạng tài ".

 

Ấy thế, trái ngược nhau , tương đồng nhau , quan niệm ấy do đâu mà có ? Thôi thì cứ đổ tội, đổ vạ cho mụ đàn bà khó chịu kia . Ôi không , tại sao lại làm thế đồi với chính tâm hồn của chúng ta . Cốt Thi của quí trời cho, Nàng Thơ vị khách mời đặc biệt của tâm hồn , ai đời lại đi vu oan , vá họa cho vị khách quí ấy . Có lẽ món quà của Nàng Thơ gởi tặng cho mỗi tâm hồn của chúng ta khác nhau , có lẽ nguyên do là thế . Nàng Thơ ban tặng cho Hàn Mặc Tử một thông điệp rất khác thường . Ông quan niệm thơ trên Đức Tin của người Công Giáo , là ánh sáng của trăng , là tiếng tơ đàn mà ngòi bút đã gẫy vào tạo thành sóng đàn , thành sóng nhạc kết tinh lại thành thơ. Còn Quách Tấn thì đón nhận thông điệp ấy trên một "giang lộ", ông luôn học làm thế nào để có thơ hay , chứ ko đi tìm thơ hay do đâu mà có , Bích Khê thì lại mô phỏng thơ của S. Baudelaire chia thơ thành hai mặt "Thiện và Ác" , tuy vậy Baudelaire thì lấy passion làm hứng vị cho thơ còn Bích Khê thì ko !

 

Cho dù như thế nào , đọc thơ Việt , thơ Tàu , thơ Pháp , thơ Mỹ tất cả đều có những cái chung và những cái riêng , khi đọc thơ Việt , thơ Tàu thì cá nhân tôi hòa nhập vào vũ trụ , còn khi đọc thơ Pháp , thơ Mỹ thì tất cả những gì trong vũ trụ hòa mình vào tôi thành một , ấy là cái riêng . Cái chung thì rõ ràng hơn vì chưng tất cả các thi sĩ đều muốn hướng thơ theo cái đẹp , cái thiện , cái thật. John Keats thì cho rằng cái đẹp và cái thật là hai vế cân bằng nhau của một phương trình : thật - là -đẹp và đẹp-là-thật. Chân , Thiện , Mỹ là ba hiển thể của cùng một thực thể tuyệt đối. Tâm hồn người thi sĩ chân chính luôn bỏ ngỏ cho một thông điệp.

 

Có phải em là người không bao giờ tôi gặp

Mới là người tôi ấp ủ trong tim.

(Tôi tìm em - Tạ Thiên Hữu) ==> dạo này tớ hay ngâm câu thơ này lắm

 

Bởi thế việc đi tìm một định nghĩa cho thơ , một quan niệm cho thơ chẳng khác gì đi tìm Thông Điệp Của Nàng Thơ.

 

Phố Đêm ko có bàn tay và khối óc như bao nhà bình luận nghiên cứu như Hoài Thanh , Hoài Chân , Đặng Thai Mai , Hòang Như Mai , Hà Minh Đức ...và ko có tấm lòng say mê như bác PHV . Nay viết bài này ra để chia sẽ cách nghĩa của Phố Đêm về thơ ca , một miền tư tưởng rộng lớn ./.

 

Phố Đêm . 25/3/2006