Đỗ Bích Thúy với tiểu thuyết ‘Bóng của cây sồi’

[Thợ Làm Vườn 133]

Với "Bóng của cây sồi", nhà văn nữ quân đội, “người con của núi” Đỗ Bích Thúy thêm một lần nữa chứng tỏ sự hiểu biết, gắn bó của mình đối với cuộc sống của những người Tày, người Dao ở vùng cực bắc Hà Giang, nơi thượng nguồn con sông Lô huyền bí “tiềm ẩn trong nó một sức mạnh ghê người”.

 

Ở vùng đất cực bắc xa xôi heo hút gió, giờ đây không còn là một miền sơn cước yên tĩnh nữa mà cộng thêm vào những hủ tục, lề thói cổ xưa là những lành dữ, hay dở do cơn bão kinh tế thị trường hỗn tạp mang đến. Những người trẻ tuổi, những đứa con sinh ra và lớn lên trên vùng đất đó sẽ sống và làm việc ra sao giữa sự giằng níu của những lề thói xưa cũ và sự đùn đẩy, tác động của cơ chế kinh tế thị trường hôm nay?

 

Theo tôi, vấn đề chính, chủ yếu đặt ra trong tiểu thuyết Bóng của cây sồi là như vậy. Đỗ Bích Thúy trực diện viết về cuộc sống hôm nay trong sự cảm nhận chân thực của mình. Qua những trang sách, vùng đất Lao Chải dần dà hiện rõ ra với cảnh sắc, con người, phong tục tập quán, những may rủi, buồn vui, tốt xấu hay dở đan cài nhau.

 

Chuyện bắt đầu từ cảnh trưởng thôn Phù, bằng chiếc xe đạp cà tàng luôn bị tuột xích chở Kim lên Ủy ban xã Thanh Vân giải quyết vụ việc Kim đêm qua ăn trộm máy bơm của vợ chồng Phấn. Chẳng phải đợi lâu, người đọc nhập vào không khí của tiểu thuyết ngay. Cái không khí được tạo dựng lên bởi chất bi hài “cười ra nước mắt” vẫn thường xảy ra đó đây trong cuộc sống.

 

Từ cái vụ việc máy bơm này, ba nhân vật quan trọng nhất của tiểu thuyết đã được giới thiệu. Đó là Phù, con trai già làng Phủ, trưởng thôn; cô Kim, cô gái xinh đẹp, chăm làm nhưng phải gánh chịu số phận hẩm hiu, bầm dập và Cường - tổ phó tổ tự vệ của thôn - là kẻ thâm hiểm, gian manh, luôn hại người khác để trở nên giàu có. Ba nhân vật, ba diện mạo, ba tính cách, ba con người trẻ tuổi của thôn Lao Chải… đã được nhà văn tô đắp, khắc họa khá rõ nét.

 

Cùng sinh ra và lớn lên trên một vùng đất, cùng ăn củ sắn, hạt gạo của đất Lao Chải, cùng tắm nước đầu nguồn sông Lô và cùng ở trong bóng của những cây sồi nhưng ba con người - ba nhân vật ấy có tính cách và số phận khác nhau. Trưởng thôn Phù “trẻ người nhưng thạo việc, lại được già làng uốn nắn từ bé, biết phép tắc, xông xáo việc làng, việc họ, cũng được học hết lớp bảy, cả Lao Chải không ai hơn Phù”.

 

Bi kịch cuộc đời của trưởng thôn Phù không phải ở vị thế và công việc xã hội mà chính ở tình cảm riêng tư của anh không được thỏa mãn, đáp ứng. Anh yêu Kim nhưng chỉ vì những ràng buộc ích kỷ của dòng họ, gia đình mà anh không lấy được Kim để suốt đời bị giày vò không yên. Chao ôi, cái bóng của cây sồi sao mà lớn thế, nó khiến cho “một nửa cuộc đời người đàn ông đã đi qua, chưa lần nào bứt được ra xa”…

 

Kim là một cô gái xinh đẹp nhất và ngoan hiền chăm chỉ nhất ở thung lũng Lao Chải. Sơn nữ ấy “phả ra một thứ mùi thơm nồng như mùi quả bướng chín rụng”. Chỉ vì Kim là cô gái duy nhất trong làng không có bố nên cũng như mẹ cô “đã mười sáu tuổi rồi mà không ai muốn lấy về làm vợ”. Người già nói rằng dòng máu chảy trong người Kim không phải màu đỏ mà là màu đen, gột rửa mười đời không sạch được.

 

Bi kịch cuộc đời Kim, có thể nói bắt đầu từ cách nghĩ cổ hủ đó. Nó lạc hậu, mông muội và vô lý làm sao nhưng cả Kim, Phù, cả cái thôn Lao Chải, cả cái xã Thanh Vân phải chấp nhận, phải theo nó. Đau đớn thay, cuộc đời Kim bị vùi dập tan nát giữa hai dòng lũ. Dòng lũ kỳ thị lạc hậu của muôn đời còn lưu lại và dòng lũ kinh tế thị trường không kém phần dữ dội hôm nay. Kim đã bỏ làng ra đi, rồi phải trở về làng với đứa con trai không có bố và cuối cùng bị bắt vì tội “cho người lạ ngủ trên giường nhà mình”.

 

Nhân vật Cường là hiện thân của cái xấu, cái ác. Đây là một loại người sẵn sàng làm hại người khác để đạt được lợi ích riêng của mình. Hơn thế nữa, nó dám làm nhiều chuyện thất đức để kiếm tiền và giành giật địa vị.

 

Ba nhân vật điển hình ấy như ba cái chốt định vị không gian, thời gian của câu chuyện. Ít nhiều nó đã đại diện được cho những dạng người đang tồn tại trong cộng đồng xã hội miền núi ở phía Bắc hiện nay. Nó vừa phản ánh cuộc sống của vùng đất ấy vừa mạnh dạn đặt ra một số vấn đề cần phải giải quyết trước mắt và lâu dài về kinh tế xã hội.

 

Tính xã hội, tính nhân văn, lòng trắc ẩn và khao khát của nhà văn đã được gửi gắm vào từng trang viết. Nó đã được nói qua nhân vật, qua giọng kể không mới lạ nhưng đằm lắng và nhiều cảm xúc của Đỗ Bích Thúy. Hiện tại, quá khứ, chuyện mới, chuyện cũ đan xen, cài quấn nhau như dòng chảy của cuộc sống muôn đời nay tiếp nối, tiếp nối không dứt. Lối dẫn chuyện tự nhiên và không gò bó, cách miêu tả thiên nhiên và đời sống của miền đất cực bắc đất nước khá sinh động là ưu điểm nổi trội của tiểu thuyết này.

 

Nguồn: Công an nhân dân