Đọc và cảm nhận "Một trời quan tái " (Nguyễn Bính)

[Lathu 4]

Chiều nay Saigon mưa nhẹ , những trận mưa rì rào như những câu truyện khép mở , để lòng người lắng đọng khi đọc đi đọc lài bài thơ được gửi tặng của Nguyễn Bính “ Môt trời quan tái “ –

 

Bài thơ như một lời tự sự , gói trọn những phần hồn, phần xác , phần tâm của một người vừa lìa xa người yêu. Nỗi đau đáu , sự mất mát , cả cái đẹp của thiên nhiên được Nguyễn Bính khéo léo gói trộn trong từng vầng điệu để “Một trời quan tái “ đang sống lại thẩm thấu và réo rắc trong lòng tôi giữa lòng Sài Gòn chiều nay – mưa đang nhẹ rắc !!!

 

Một trời quan tái

(Nguyễn Bính)

 

Chiều lại buồn rồi, em vẫn xa,

Lá rừng thu đổ, nắng sông tà

Chênh vênh quán rượu mờ sương khói

Váng vất thôn sâu quạnh tiếng gà.

 

Tôi đi mãi mãi vào sơn cước

Em vuốt tua rèm cửa vọng lâu

Lá úa kinh thành rơi ngập đất

Lòng vàng hỏi vẫn nhớ thương nhau ?

 

Có những mâm cau phủ lụa điều

Đi vào trong gió lạnh hiu hiu,

Những xe hoa cưới, sao mà đẹp!

Cửa kính huy hoàng vạt áo thêu.

 

Em có buồn chăng? Tôi vẫn xa

Chiều nay say nhắp chén quan hà

Bao giờ cau được tươi màu lụa ?

Được đón em bằng xe kết hoả

 

Thân em là liễu, dạ em tơ,

Mềm yếu bền chăng với đợi chờ ?

Chua xót lòng tôi mơ ước mãi

Áo bào nguyệt bạch, ngựa kim ô!

 

Tôi lạnh đầu sông, giá ngọn nguồn,

Nhớ nhà thì ít, nhớ em luôn.

Chênh chênh bóng ngả, sầu lau lách

Chiều ngái hương rừng, lối nhạt son.

 

Đã mấy năm rồi thương mến nhau

Em còn thơ dại biết chi đâu!

Đến nay ba bảy mai đương độ

Ai đánh em bằng giá ngọc châu ?

 

Châu ngọc làm sao hái được nhiều

Tôi là thi sĩ của thương yêu,

Lấy đâu xe cưới ngời hoa trắng ?

Với những mâm cau phủ lụa điềủ

 

Chiều nay... thương nhớ nhất chiều nay

Thoáng bóng em trong cốc rượu đầy

Tôi uống cả em và uống cả

Một trời quan tái, mấy cho say!

 

 

Có thể nói thơ tình của Nguyễn Bính làm ngấm và say lòng người bởi chất truyện, những lời tâm tình , nhỏ nhẻ ..cứ từng chút , từng chút ,nhè nhẹ đi vào lòng . Thơ Nguyễn Bính mang đầy màu sắc lãng mạn và riêng có cho những cuộc tình khởi sắc ..để rồi đi qua . Hãy nghe Nguyễn Bính bộc bạch :

 

Buổi chiều uống rượu làm thơ

Buổi trưa đi đốt lá khô trên đồi

Lá khô là lá của trời

Thơ tôi là để riêng tôi tặng nàng

(Thơ tôi)

 

Có lẽ vì thế mà thơ của Nguyễn Bính đầy chất thơ, chất dời, chất nghệ sĩ , phóng khoáng, nhưng đủ để đau , để ngấm và để lòng mênh mang cùng với những câu thơ đầy tình yêu mà nhà thơ đã hết mình sống, cho và nhận.

 

Trở lại với “Một trời quan tái “ , ta bắt gặp một cảnh rừng bàng bạc , đẹp mê hồn , cảnh sơn cước trong câu thơ dung dị nhưng mở cho ta cả một trời sâu thẳm của con đường mòn vào rừng cuối buổi chiều thu , lạo xạo bàn chân dẫm lên những chiếc lá đang rơi rơi theo từng cơn gió nhẹ . Vạt khói tỏa mong manh với quán chênh vênh , lạ lẫm trong cái hiu quạnh của tiếng gà “váng vất “ đâu đây .

 

Chiều lại buồn rồi, em vẫn xa,

Lá rừng thu đổ, nắng sông tà

Chênh vênh quán rượu mờ sương khói

Váng vất thôn sâu quạnh tiếng gà.

 

Chỉ đọc 4 câu thơ của khổ thơ đầu ta đã hình dung một người quảy bầu rượu đi vào nơi sơn cùng, thủy tận với nỗi nhớ, nỗi buồn về “em “ – Đây có phải là nguyên nhân là khởi đầu , là lý do để bài thơ tiếp tục và xuyên suốt như sợi chỉ đỏ kết nối toàn bài là nội dung chính để “ Em vẫn xa….”

 

Nhà thơ đã đán đo để tự hỏi lòng , tự hỏi mình nơi xa xăm ấy :

 

Lá úa kinh thành rơi ngập đất

Lòng vàng hỏi vẫn nhớ thương nhau ?

 

Câu hỏi hay là câu trả lời ? Có những câu hỏi chỉ là để tự hỏi vì người đặt ra câu hỏi đã quá biết , thừa và rõ câu trả lời nằm ở đâu – Nguyễn Bính đã đặt câu hỏi như một sự chuyển ý làm nền cho những lý do giải thích những nghich lý , những xa cách , những chia xa tưởng chừng là không mà vẫn có thể

 

Có những mâm cau phủ lụa điều

Đi vào trong gió lạnh hiu hiu,

Những xe hoa cưới, sao mà đẹp!

Cửa kính huy hoàng vạt áo thêu.

 

Em có buồn chăng? Tôi vẫn xa

Chiều nay say nhắp chén quan hà

Bao giờ cau được tươi màu lụa ?

Được đón em bằng xe kết hoả

 

Giờ đây ta có thể hiểu rõ hơn cái lý do mà nhà thơ đã “đi mãi mãi vào sơn cước “ –Nàng lên xe hoa – Chiếc xe hoa Nàng cất bước cũng được đi trong “gió lạnh hiu hiu “ , gió mang hộ nhà thơ niềm trăn trở , nỗi tâm sự , gió thổi qua vùng sơn cước về đến kinh thành tiễn nàng một chuyến đi xa . Ai mà không buồn , không đau cho một cuộc tình khi phải thốt lên câu hỏi “ Em có buồn chăng ? “ – “Tôi vẫn xa” , “bao giờ “ “được đón “ ..những lời nói nhói lòng kẻ đi , người ở . Giấc mơ tưởng chừng sẽ thành hiện thực thoáng chốc phải xa bay . Cuộc đời là vậy và ai mà không buồn , không khổ , không nhói lòng cho những phút chia ly – Những câu hỏi Nguyễn Bính cứ lập đi , lập lại da diết , day dứt làm người đọc cũng nôn nao một tâm trạng khắc khoải , buồn, nhớ, mong ..vào một chiều để “say nhắp chén quan hà “ – “say “ ở đây có quá nhiều nghĩa : say vì rượu , vì đời , vì thế nhân, say vì cuộc tình bỗng chốc vỡ tan ..ai muốn chôn vào rượu ?, còn nhà thơ cứ cạn hoài chén rượu tống tiễn ..một cuộc ra đi .

 

Có lẽ nhà thơ muốn lấy một lý do nào đó để biện hộ, để nêu cho thấy qy luật đất trời, quy luật của số phận và sự đổi thay, sự ra đi ấy vẫn bàng bạc một màu hư ảnh – Người đã tự lý luận, tự giải tỏa và trả lời cho cuộc chia ly mãi mãi ấy bằng câu thơ xót lòng , đau đến tận cùng sớ thịt :

 

Thân em là liễu, dạ em tơ,

Mềm yếu bền chăng với đợi chờ ?

Chua xót lòng tôi mơ ước mãi

Áo bào nguyệt bạch, ngựa kim ô!

 

Nước mắt tôi đang rơi ..có phải vì khi phân tích và đi và tận sâu của lừng hơi thở bài thơ này , tôi tìm thấy một sự rung cảm nào đó ? Tôi đồng cảm với nhà thơ và rất muốn được hiểu hết lòng người, những cuồn cuộn như những lớp sóng trường giang cứ đổ về từng lớp , từng lớp tung lên những bọt sóng trắng xóa . Người đã ước mơ , đã từng xây dựng một tòa cổ tích …ra đi , xa nhau ..để khi trở lại , khi gặp nhau chàng sẽ uy nghi như dũng tướng xuất hiện trước mắt nàng – “áo bào nguyệt bạch, ngựa kim ô “ ..có lẽ chàng đã gói tình yêu để ra đi cho một chí hướng , chọn xa nhau để xây dựng cho mình một con đường ..để rồi ngày trùng phùng sẽ là ngày hạnh phúc trong nước mắt , trong sự hòa hợp , yêu thương, chung thủy và đợi chờ. Thế nhưng tất cả chỉ là mơ, là ước..người ấy đã ra đi đã phụ lòng tác giả để đến nỗi Người phái thốt lên “chua xót “ – Ta nghe quặn trái tim

 

Châu ngọc làm sao hái được nhiều

Tôi là thi sĩ của thương yêu,

Lấy đâu xe cưới ngời hoa trắng ?

Với những mâm cau phủ lụa điềủ

 

Chua chát và đau quá , dường như nhà thơ đang trút hết những nỗi niềm cho cái lý do của sự chia ly ,, cho cái ly do phải vĩnh viễn mất nàng . Chàng bất lực ư ! danh vị, bạc tiền chỉ phù hư , liệu thi sĩ họ Nguyễn kia có hiểu được lòng người đi xa ấy ? Lời trách cứ ,cứ ray rức quẩn quanh , cứ ẩn hiện về trong tiềm thức – Câu thơ đau và thầm trách móc như những câu hỏi cứ xói vào lòng người đọc . Quẩn quanh nổi nhớ , trang trãi nổi đau ..để rồi

 

Tôi lạnh đầu sông, giá ngọn nguồn,

Nhớ nhà thì ít, nhớ em luôn.

Chênh chênh bóng ngả, sầu lau lách

Chiều ngái hương rừng, lối nhạt son.

 

Nhà thơ đã cố quên đã tìm cho mình con đường quên em bằng cách phiêu diêu , tự tại với thâm sơn cùng cốc, với nỗi buồn tưởng chừng sẽ để lại chốn kinh thành xa xăm nọ .Nhưng hình ảnh “em” vẫn hiện về đau đáu ..mang theo những hoài niệm, những dấu yêu vẫn còn nguyên vẹn mùi hương xưa , để trong cái ảo ảnh ấy , nhà thơ thốt lên những câu thơ nhói lòng

 

Chiều nay... thương nhớ nhất chiều nay

Thoáng bóng em trong cốc rượu đầy

Tôi uống cả em và uống cả

Một trời quan tái, mấy cho say!

 

Đọc những câu này lòng tôi mềm như nhấp phải rượu , rượu nào cứ cay cay , nồng nồng nơi đầu lưỡi , không đủ để say, không đủ để tỉnh , nhưng lại đủ trả tôi về với quá khứ ..

 

Tôi hình dung Người đang ngồi đó, lòng dõi về chốn xa xăm , ly rượu cạn hoài vẫn không làm nghiêng ngã .. Nhìn cốc rượu , như nhìn hình ảnh người yêu để uống cả “nàng “ uống cả những hình ảnh , ảo vọng đang hiển hiện về như giấc chiêm bao , để mãi “uống “ cả em, muốn níu , muốn giữ , muốn lưu một quá khứ thật xa ..

 

Bốn câu thơ cuối cùng rất “đắc “ để lột tả tâm trạng của nhà thơ , và nỗi nhớ đau đáu về một người.Dủ nhấn mạnh tâm trạng con người mạnh mẽ cách mấy cũng có những phút giây ta không thể kiểm soát để thả lòng về những nỗi mất mát mà chẳng bao giờ có thể nhận lại từ quá khứ hôm qua . Tôi lại nhớ về hình ảnh chàng Trương Chi trong chén ngọc để nhắc nhở Mỵ Nương một chuyện tình ….

 

Bài thơ đã chấm dứt , nhưng tôi vẫn “say” cái say của câu truyện tình – không thể biện hộ, không thể lý giải , không có cách nào để giải thích ..Có lẽ mượn cách họa thơ Nguyễn Bính để nói hộ lòng người con gái vậy !!!

 

Anh có buồn không ? Em ở đây!!

Đêm nay say nhấp chén rượu đầy

Câu thơ Nguyễn Bính còn dang dở

Một mối chung tình ai có hay ?

 

Có người mượn bút để họa thơ

Họa chút tình riêng , họa mối tơ

Họa cả đêm tàn đang say giấc

Họa cả tình riêng mối chỉ mơ !

 

Mượn chút lời ru , mượn tiếng ca

Một trời “quan tái” mấy xênh xang

Anh ơi ! rượu uống còn chưa cạn

Mà đã cay nồng nghe chứa chan

 

Bỏ lại ngày xanh , bỏ lại anh

Em đi trong gió cuốn lìa cành

Hỏi anh ngày ấy còn xa mấy ?

Thôi trả lại trời..em trả anh…

 

Lathu