Pham Chung

Chiều thu đọc thơ Đỗ Phủ Hương đạo trắc dư anh vũ lạp Bích Ngô thê lão phượng hoàng chi (Những hạt lúa còn sót sau khi chim anh vũ ăn rồi Cành Ngô biếc trên đó chim phượng hoàng thường đậu nghỉ cho đến lúc già) ---- thơ Đỗ Phủ -------- ngất ngưởng trên ngọn núi nào cây ngô đồng trút lá gọi mùa thu chim phượng hoàng tuyệt tích ngàn năm có bay về đậu ? mùa thu đã về ở đâu đó, chốn anh ở trời vẫn nắng cháy da. mùa thu của anh chỉ là đêm và những giấc mơ về Hà Nội. có lá bàng vàng rụng phủ mặt hồ Gươm và giữa khuya có sương mù giăng giăng nơi góc phố thơm hừng hoa sữa. và em bước qua nhẹ như cánh chim bay. có phải em - chim phượng hoàng - tự phục sinh từ lửa cháy sẽ bay về đậu trên nhánh ngô đồng ? có phải anh sẽ hoá thành cây ngô đồng giữa mùa thu cuộc đời lá rơi, trơ cành khô khốc, đợi mùa xuân về, với nụ biếc nở hoa ? buổi chiều nắng vàng vọt phủ xuống góc phố Houston. và buồn như một phút chia ly. bài hát điệu blues rũ rượi buồn từ tiếng kèn đồng của người nghệ sĩ nghèo cô đơn đứng ở một ngã tư đường giữa hai dòng xe xuôi ngược . tiếng kèn buồn vọng âm về đâu ? chiếc bóng của chim vụt bay qua in dấu nơi đâu ? ngô đồng nhất diệp lạc thiên hạ cộng tri thu (*) mùa thu đã về . Anh vẫn là cây ngô đồng trút lá giữa trời và Em như chim phượng hoàng mỏi cánh bỏ đường bay. Phạm Chung 9/2006 (tặng Ái Khanh) (*) thơ Lý Thương Ẩn : Một lá ngô đồng rụng Cả thiên hạ biết mùa thu tới

Cám ơn Trâ`n Ca, NhaThao và các bạn đã ghé đọc thơ và để lại lời nhă'n . Rất mong là các bạn ghé trở lại thăm trang thơ Phạm Chung. Cũng xin mời các bạn ghé trang nhà Phạm Chung ở http://www.chungpham.com đọc thơ, nghe nhạc Trân trọng Phạm Chung

yêu như trịnh công sơn cũng là điều hạnh phúc yêu mà được yêu chẳng có bao nhiêu, đời người, yêu mà lấy được người yêu cũng chẳng có nhiều (*) đôi khi nghe người yêu nói "mình lấy nhau đi" có người đã quay người chạy vắt giò lên cổ mà khi đã lấy nhau, rồi ăn không ngon ngủ không yên chán nhau bỏ của chạy lấy người thì cũng xẩy ra nhiều thà là yêu để mà yêu, yêu một chiều thì cũng có nhiều, yêu kiểu trịnh công sơn cũng là một điều hạnh phúc với Bích Diễm ngày ngày đi học qua nhà, sơn đã thấy con đường trước nhà “dài hun hút cho mắt thêm sâu", với Dao A và "đường phượng bay mù không lối vào", nguyên sa đã yêu người "em gầy như liễu trong thơ cổ", phạm chung yêu người áo lụa "em thướt tha áo lụa vàng, như trong tranh cổ chim hoàng hạc bay", yêu như chưa yêu lần nào, yêu người không từ lòng gian dối, yêu người không hề mệt mỏi, ngồi nhìn bóng mình trong mắt người yêu, nắm bàn tay gầy guộc nhỏ như thế yêu đã là quá nhiều chẳng bao giờ hoảng kinh chạy vắt giò lên cổ, bỏ của chạy lấy người, và yêu như trịnh công sơn kể cũng là một điều hạnh phúc phạm chung 9/2006 (*) mượn của Đỗ Kh www.chungpham.com

lạ vô cùng ánh trăng ảo mờ bên cửa sổ đêm lạ vô cùng này đêm! sát vào nhau ta cởi áo cho đêm gió lao xao nhẹ như tiếng thở sóng lao xao nhẹ như tiếng thở đêm trở mình hòa nhập vào Em mắt đêm & trăng long lanh Em lạ vô cùng Phạm Chung 8/2006 http://www.chungpham.com

đêm mơ đêm ngát hương nở đóa hoa mơ Em cười nụ anh chưa kịp hoá bướm trời đã bình minh ! Pham Chung http://www.chungpham.com

Bạn Nhã Thảo: Khi bạn muốn sửa chữa 1 bài thơ của bạn, bạn tìm ở phía dưới bên phải có 3 nút (button): | + Sửa | + Trích |" Trả Lời | bạn bấm vào nút Sửa và sau đó bấm vào Full Edit .... bạn sửa những chỗ cần sửa và sau đó tuỳ bạn chọn là "gởi bài đã chỉnh sửa nội dung" và "xem thử" Chúc bạn thành công. Phạm Chung http://www.chungpham.com

Trước hết tôi xin đính chính là bài "Trịnh Công Sơn reflux" không phải là bài thơ của nhạc sĩ quá cố Trịnh như anh NHD đã viết. Bài này là của Phạm Chung và chỉ có 5 câu in chữ nghiêng là những ca từ trích từ 1 bản nhạc của TCS mà tôi (Phạm Chung) đã sơ ý không ghi xuất sứ. Những chữ ở đoạn đầu là những địa danh ở Trung Đông nơi đang có cuộc chiến giữa Liban và Do Thái. Thêm vào đó có tên vài tỉnh ở Iraq và Sudan (Phi Châu). Tôi cũng có ghi là dấu hình là "cây thánh gia' " và hàng chữ RIP (rest in peace) thường ghi nơi những mộ bia như "nơi an nghỉ của ...." Tóm lại tôi đã dùng những câu trích từ nhạc của Trịnh Công Sơn để diễn tả lại những sự giết chóc, sự tàn phá của bom đạn, của chiến tranh. Cám ơn các bạn đã đọc bài thơ "thể hình" của tôi. Phạm Chung

Mời các bạn ghé trang thơ Phạm Chung [sáng tác của thành viên] để xem bài thơ "Trịnh Công Sơn reflux" có thể xếp vào loại "thơ thể hình" hay không ? [hình thánh giá RIP (rest in peace)]

trịnh công sơn reflux Đại bác đêm đêm dội về thành phố (*) Aita al-Shaab. Kfar Kela. Odayse. Tyre. Gaza. South Beirut. Tikrit. Baiji. Baghdad. Basra. Kabul. Nam Afghanistan Korma. Khartoum. Katyusha rocket : Kiryat Shmona. Haifa. Nahariyah. Nahariya Đại bác qua đây đánh thức mẹ dậy Đại bác qua đây con thơ buồn tủi (*) QANA, Lebanon : 60 người chết , 37 là trẻ ẹm Iraq : xe bom, ôm bom tự sát : 58 nạn nhân ngay giữa chợ đông người Korma, Sudan: 72 người bị giết, 103 bị thương và 39 phụ nữ bị hãm hiếp Hàng vạn tấn bom trút xuống đầu làng Hàng vạn tấn bom trút xuống ruộng đồng (*) Cầu xập . Phi trường. Trường học. Nhà thương. Đài TiVi. Đài phát thanh. Tiếng còi hú báo động. Yên lặng. BOOM! Boom! B O O M ! DESTROY A CITY IN ORDER TO SAVE IT. B O O M ! B O O M ! R I P Pham Chung (*) nhac trịnh công sơn http://www.chungpham.com

cớ sao cớ sao mây trắng bay qua mặt hồ xanh, mây chỉ là bay qua cớ sao khi em bước qua, hồn tôi sóng động. Em, và trăm năm Phạm Chung

Nguồn: Bài viết này là lời Tựa cho cuốn sách song ngữ Việt-Anh sắp xuất bản: Thơ không vần - Tuyển tập Tân Hình Thức (An Anthology of Vietnamese New Formalism Poetry), Tan Hinh Thuc Publishing Club, 2006 --------------------------------------------------------------------------------------------------- Đặng Tiến Tân Hình Thức, nhịp đập của thời đại Tân Hình Thức là một trường phái thi ca hiện đại được phổ biến từ năm bảy năm nay, phát khởi do Tạp Chí Thơ, ấn hành tại Mỹ, chủ yếu từ số 18, xuân 2000 «chuyển đổi thế kỷ», và được nhiều nhà văn, nhà thơ trong và ngoài nước hưởng ứng. Tên Tân Hình Thức dịch từ tiếng Anh New Formalism, một trường phái thơ Mỹ, thịnh hành những năm 1980 - 1990. Thơ Tân Hình Thức có những đặc tính sau đây: Thơ không vần, nhịp điệu hoàn toàn khác với thơ cổ điển, nhưng được trình bày trên trang giấy như một bài thơ truyền thống: nhìn vào thì nhận ra ngay là thơ; Mỗi dòng như thơ cổ điển, gồm 5, 6, thường là 7, 8 chữ (âm), có khi là lục bát, có thể xếp thành khổ 4 (hay nhiều) dòng. Cứ đến số chữ quy định là xuống dòng, không cần tôn trọng cú pháp, ý nghĩa của câu nói. Từ khổ trên xuống khổ dưới cũng vậy, và cứ vậy tiếp tục. Khi có, khi không chấm câu; Để xâu kết câu nói, các tác giả thường kể chuyện, chuyện nọ xọ chuyện kia, khi có khi không mạch lạc; Từ vựng đời thường, thông tục, có khi tục, của người bình thường sử dụng hằng ngày, trong sinh hoạt cụ thể. Không có mỹ từ pháp cổ điển như ẩn dụ, hoán dụ, biền ngẫu, nhưng có luyến láy để tạo nhịp cho câu nói. Các tác giả tỏ ra hãnh diện về điều này, là đưa cuộc sống vào thơ, làm sống chất thơ trong cuộc sống, như vậy là cách tân, thậm chí là cách mạng. Nếu không mang được những câu nói thông thường vào thơ thì làm sao mang được đời sống vào thơ? Và nếu không thì làm sao chia sẻ được nỗi vui buồn của mọi tầng lớp xã hội, để thơ trở thành tiếng nói của thời đại? [1] . Trong chừng mực nào đó, họ có lý. Thơ Tân Hình Thức là một loại ca dao tân thời, không phải thứ ca dao đã trở thành văn học được chọn lọc và giảng dạy ở nhà trường qua lăng kính thẩm mỹ trí thức, mà câu ca dao do người dân quê phát biểu trong đời sống, để sống đời sống hằng ngày. Ví dụ câu ru em này có hai thoại: Thoại A, gần với thơ Tân Hình Thức: Hai tay cầm bốn tao nôi Tao mô thẳng thì thôi Tao mô dùi thì sửa lại cho cân Thoại B, gần với thơ truyền thống: Hai tay cầm bốn tao nôi Tao thẳng, tao dùi, tao nhớ, tao thương Thơ Nôm Nguyễn Khuyến: Năm nay cày cấy vẫn chân thua Chiêm mất đằng chiêm, mùa mất mùa Phần thuế quan thu, phần trả nợ Nửa công đứa ở, nửa thuê bò Sớm trưa dưa muối cho qua bữa Chợ búa trầu chè chẳng dám mua. Đây là một bài thơ Đường luật chỉnh chu, thậm chí là sắc sảo trong lề lối của nó. Nhưng đặt ra ngoài niêm luật, thì nó rất «Tân Hình Thức», trong lý tưởng thâm trầm nhất: đưa lời thường và đời thường vào thơ. Cụ Tam Nguyên mà sống vào thời này tí toáy nghịch thơ Tân Hình Thức, e các cụ Đỗ Kh., Nguyễn Đăng Thường phải sĩ khí rụt rè, và cụ Khế Iêm khỏi bỏ công viết cả mấy trăm trang dài thoòng biện hộ cho «hiệu ứng cánh bướm» [2] . Ngoài ra, theo tôi, người làm thơ Tân Hình Thức đầu tiên là Nguyễn Văn Vĩnh, khi năm 1914 ông hạ bút viết câu «Ve sầu kêu ve ve», là Tân Hình Thức hết nấc. Ngược lại, câu vè dân gian: Nghe vẻ nghe ve /Nghe vè đánh bạc /Đầu hôm xao xác… lại là một câu vần vè cổ điển, gần với thi ca truyền thống. Nguyễn Văn Vĩnh tiết lộ: trước khi dịch bài ngụ ngôn của La Fontaine, «Con Ve và con Kiến», ông chưa hề làm thơ, nghĩa là chưa tập tành. Câu ve sầu kêu ve ve có lẽ đến tự nhiên, theo ý câu tiếng Pháp, ông Vĩnh không có ý đồ cách tân, tham vọng văn học gì. Nhưng vô hình trung, ông đã thay đổi tương quan giữa thơ và cuộc sống, và bẻ một bước ngoặt trong tâm thức văn học Việt Nam, dù rằng, trong thực tế câu thơ ấy không mấy ảnh hưởng vào văn học. Các nhà thơ sau này mới có ý thức và dụng công cách tân rõ rệt hơn. Kỹ thuật vắt dòng, hay bắc cầu (enjambement) thường gặp trong Thơ Mới, là một kinh nghiệm tiếp thu từ thơ Pháp, làm nổi bật một từ ngữ, hình ảnh nào đó. Đến Bích Khê (1915-1946) thì lối vắt dòng trở thành một thi pháp toàn diện, có giá trị thẩm mỹ riêng (dùng chữ ngắt dòng có lẽ đúng hơn là vắt dòng) như bài «Duy Tân» (1941): Người họa điệu với thiên nhiên, ân ái Buồn, và xanh trời. (Tôi trôi với bờ Êm biếc – khóc với thu – lời úa ngô Vàng… Khi cách biệt – giữa hồn xây mộ – Tình hôm qua – dài hôm nay thương nhớ…) Trong bài tựa Thơ Bích Khê (1988), Chế Lan Viên thừa nhận là do ảnh hưởng thơ Bích Khê, ông đã làm bài «Tập qua hàng»: Chỉ một ngày nữa thôi. Em sẽ Trở về. Nắng sáng cũng mong. Cây Cũng nhớ. Ngõ cũng chờ. Và bướm Cũng thêm màu trên cánh đang bay [3] Bài này chưa «Tân Hình Thức» vì còn vần cây - bay, nhưng vần ở đây, không có tác dụng gì. Bỏ vần đi, thay chữ cây bằng vườn, và xếp đặt lại, ta sẽ có: Chỉ một ngày nữa thôi em sẽ trở về nắng sáng cũng mong vườn cũng nhớ ngõ cũng chờ và bướm cũng thêm màu trên cánh đang bay Bài thơ dưới dạng này, mà gửi đăng Tạp Chí Thơ thì… tuyệt! Nói vậy để thấy trong thơ, ranh giới giữa trường phái này trường phái khác, cựu nọ tân kia, không phải lúc nào cũng rạch ròi. Trong tinh thần đó Tân Hình Thức là một biến thái của trường thơ dân tộc; và chúng tôi tâm đắc với Khế Iêm khi anh viết «Nhìn lại mọi thời kỳ, từ truyện thống đến tự do và Tân Hình Thức, Thơ như sợi chỉ xuyên suốt, luôn luôn đổi thay, phù hợp với nhịp đập của thời đại» [4] . Là một trong những người chủ xướng, có lẽ là người tận tụy nhất với Tân Hình Thức, anh tâm sự: «Mỗi thời kỳ văn học đều có quan điểm thẩm mỹ và giá trị lịch sử của nó, vì không ai có thể phủ nhận. Nhưng có điều nghich lý là tiến trình sáng tạo cũng là tiến trình phủ nhận. Những điều chúng tôi nêu ra trong thơ tiền chiến hay tự do cũng chỉ là thể hiện tiến trình phủ nhận chính mình vì chúng tôi đã từng sáng tác thơ vần điệu và tự do trước khi chuyển qua Tân Hình Thức [5] » (Khế Iêm đã xuất bản hai tập thơ là Thanh xuân, 1992 và Dấu quê 1996, làm theo thể tự do). Ngay ở Hoa Kỳ, Tân Hình Thức cũng là một thuật ngữ mới xuất hiện trong thập niên 1980 dưới dạng Neo Formalism. Đến 1996 mới có 25 nhà thơ ra mắt dưới danh xưng New Formalism như hiện nay, với tập thi tuyển Những thiên thần nổi loạn [6] . Nhưng dường như thơ Tân Hình Thức lại bắt nguồn từ Pháp, từ thi phẩm Jean Ristat, Từ khúc giục mùa xuân rảo bước, đăng nhiều kỳ trên báo La Nouvelle Critique giữa 1977-1978. Thể thơ thông dụng ở Pháp là Alexandrin, 12 chân (âm) và tiếng Pháp đa âm. Tác giả cứ mỗi dòng 12 chân thì xuống hàng, bất chấp cú pháp và từ vựng. Đỗ Kh. đã dịch bài thơ dài này, cũng bằng cách xuống dòng, dưới dạng lục bát, có lẽ vì nó «dân tộc»: đến chữ thứ sáu thì xuống dòng tám chữ, cứ như thế… như thế suốt non một ngàn câu [7] . Bản dịch có trích đoạn đăng rải rác trên các báo như Hợp Lưu, Tạp chí Thơ, số 2 (1994), số 18 (2000). Nhà thơ Nguyễn Đăng Thường, ở Luân Đôn, hợp tác vào bản dịch, tâm đắc và cao hứng làm một bài thơ dài, 31 khổ 5 câu, cũng theo lối xuống dòng Tân Hình Thức, nhưng chọn thể thất ngôn, là bài «Những nụ hồng của máu», được đánh giá là tân kỳ và đặc sắc. Bài thơ đăng trên báo Thế Kỷ 21 số 27, tháng 7 năm 1991, California, có lẽ là tác phẩm thơ Tân Hình Thức đầu tiên cùng với bản dịch của Đỗ Kh. mà gần đây Nguyễn Đăng Thường đã in lại, theo dạng thủ công nghệ, dưới tên nhà xuất bản Giọt Sương Hoa. Cuối dịch phẩm Đỗ Kh. đã cẩn thận ghi chú bối cảnh chính trị của bài thơ, Jean Ristat làm để góp phần vào tham vọng «đổi mới» của Đảng Cộng sản Pháp trước thềm Đại hội thứ 22 đầu năm 1977, do đó mà có hình ảnh giục giã mùa xuân. Anh còn nói thêm Ode, dĩ nhiên, còn là một bài thơ tình. Jean Ristat là bạn trai của Aragon, là bí thư và là người thừa kế di sản văn chương của Aragon, và bài thơ có âm hưởng đồng tính luyến ái. Nói rộng ra, phong trào Tân Hình Thức tại Âu Mỹ nằm trong một khí quyển văn hóa đặc biệt, bên cạnh các phong trào nữ quyền, quyền đồng tính luyến ái, phản chiến, thậm chí có cả cao trào Hội chứng (Chiến tranh) Việt Nam. Cho nên khi Tạp Chí Thơ công bố: «Tân Hình Thức là một cuộc hòa điệu giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và tự do, giữa nhiều nền văn hóa khác biệt, và ở phần sâu xa hơn, hóa giải những mầm mối phân tranh đã ăn sâu vào ký ức, chẳng phải của một dân tộc mà của cả nhân loại từ hàng trăm năm trước. Chúng ta với thời gian hơn một phần tư thế kỷ, có may mắn cận kề và học hỏi những cái hay của nền văn hóa bao quanh, áp dụng những yếu tố thích hợp vào ngôn ngữ, để làm giàu cho nền thơ Việt» [8] , lời văn có vẻ đại ngôn, nhưng là tâm nguyện chân thành. Các tác giả là những người có ý thức sâu sắc về văn học, và trách nhiệm của họ, họ xả thân (và tài chánh) cho thơ mà không có một tham vọng chính trị hay văn học nào. Thậm chí, sau cả thập niên cố gắng, họ vẫn âm thầm làm việc trong đơn độc, có khi là đố kị, không được như những người chủ xướng nhóm Đa Đa tại Âu Châu hồi đầu thế kỷ trước, hay nhóm Xuân Thu Nhã Tập, tại Việt Nam về sau. Nghiệm cho cùng, thơ và người đều có tử vi. Phan Khôi đã nổi danh với bài «Tình già» đăng năm 1932 trên Phụ Nữ Tân Văn. Ngày nay, e không báo nào đăng một bài gọi là thơ như «Tình già»; mà có đăng thì sẽ không có tiếng vang. Lỡ có tiếng vang e chỉ gây phiền hà cho tác giả. Cụ Phan dù tái sinh, e cũng đành dứt hương thề. Gần đây, nhà thơ Chân Phương, trước kia cùng lò Tạp Chí Thơ có bài phê bình gắt gao trường phái Tân Hình Thức Việt Nam, cho rằng bắt chước không phải phép, biến trò vắt dòng thành một tiểu xảo máy móc thiếu suy nghĩ [9] . Theo tôi thì các nhà thơ Tân Hình Thức Việt Nam cũng “tôn trọng ước lệ và cách luật” ít nhất là trong tiềm thức. Chỉ lấy ví dụ trên Tạp Chí Thơ số 20 đã dẫn, thì bài «Giữa những dòng thơ» của Phan Tấn Hải cấu trúc chìm là thơ 5 chữ, «Con mèo đen» của Khế Iêm là thơ 6 chữ, «Mưa muộn» của Nguyễn Thị Thanh Bình là thơ 7 chữ. Có người sẽ hỏi: như vậy vắt dòng làm gì. Trả lời: vắt dòng là thành phần hữu cơ trong toàn bộ kỹ thuật Tân Hình Thức. Có khi gây hứng thú, như bài «Nụ hồng của máu» của Nguyễn Đăng Thường đã nói ở đoạn trên; mở đầu như sau: Mười ngàn lẻ một đêm mưa trước Ngày chúa bị đóng đinh trên cây Vĩ cầm buổi trưa hôm đó có một tia nắng khẳng khiu chiếu rọi qua khung cửa tò vò rơi trúng... Hứng thú vì đọc kiểu gì, vắt hay không vắt dòng, thơ vẫn hay. Như vậy, khen tác giả tài tình cũng được, chê tác giả ăn gian, bắt cá hai tay cũng xong. Anh tự sự: “Bài thơ dài (dòng) vì tôi rất mong muốn với vài ba người nó sẽ là một thứ Chanson du Mal Aimé, hoặc Giây phút chạnh lòng hay Le condamné à mort của một thời kỳ, thời đại nhiễu nhương. ‘Những nụ hồng’ là một ca khúc đầy ‘âm thanh và cuồng nộ’, là thơ tình, thơ lãng mạn, thơ hài, thơ châm, thơ hiện thực, siêu thực, thơ hạng nhất, thơ hạng bét hay không thơ (tùy người đọc), là tiểu thuyết ba xu, là soap opera, là film noir, cải lương, hát bộ, TV, phim thời sự, là một tranh cắt dán hằm bà lằng, hay đầy nghệ thuật (tùy vào người xem) với những cóp nhặt từ đông tây kim cổ “ [10] (những bài thơ Nguyễn Đăng Thường nhắc đến là của Apollinaire, Thế Lữ và Genet). Và hứng thú ở chỗ này nữa: Nguyễn Đăng Thường vô hình trung đã đưa ra một định nghĩa linh động và cụ thể về thơ Tân Hình Thức, mà anh không ngờ tới. Ngoài ra Tân Hình Thức không cắt đứt với truyền thống, ngược lại còn đa mang, hỗn mang hằm bà lằng quá khứ. * Cao đẹp thay dụng tâm đưa lời thường, và đời thường, vào thơ. Khốn nỗi, đời thường, ai biết là đời nào đây? Cùng một chuyến Tân Hình Thức, cô Mai Ninh làm thơ trên du thuyền trên sông Nil, cô Trọng Tuyến làm thơ giữa một hội nghị khoa học tại Nhật, cô Thanh Bình ngược con đường gió trên cánh đồng xuân đến nhà ông Đinh Cường, khi ông này làm thơ trong lúc vẽ tranh tại Vỉginia; cô Ngọc Nhung làm thơ khi đi chợ đêm mua băng vệ sinh tại Quận Cam, ông Đỗ Minh Tuấn làm thơ lúc chữa ống nước tại Hà Nội, ông Đỗ Kh. vừa làm thơ, vừa làm tình rải rác đó đây trên thế giới rồi chép miệng sướng cũng chẳng có nhiều... Vậy đời nào là đời thường? Lời nào là lời thường? Do đó mà thơ Tân Hình Thức ỳ à ỳ ạch. Trong thơ truyền thống, từ Nguyễn Trãi đến Xuân Diệu cách nhau năm trăm năm, câu thơ không khác nhau bao nhiêu. Giữa hai ông Lưu Hy Lạc và Phan Nhiên Hạo, cách nhau vài buổi chiều, vài con đường, sao mà Tân Hình Thức khác biệt nhau quá [11] ! Đó là chưa kể đến chuyện ngăn sông cách núi, rào dậu ngăn sân, tường lửa màn tre. Thơ, đầu tiên là câu hát vui chơi; về sau trở thành khẩu khí, ngôn chí của xã hội, phương tiện của quyền bính và đối tượng của quyền lực chuyên chính. Các bạn Tạp Chí Thơ, chủ yếu là Khế Iêm, trong tay chỉ có một ngọn nến. Mười mấy năm, ngày ngày thắp nến đi tìm hiệu ứng cánh bướm; Khế Iêm ý thức rõ khó khăn của thơ Tân Hình Thức, lớn nhất là không có độc giả trẻ. Lớp trẻ ở hải ngoại không đọc tiếng Việt. Còn người trong nước, ít ai biết đến thơ Tân Hình Thức, không phải vì kém giá trị nghệ thuật, nhưng vì ít được phổ biển trong một xã hội mà văn học không độc lập với quyền lực chuyên chính. Trong văn chương, nghệ thuật, một xã hội tiến bộ khi chính trị là sản phẩm của văn hóa. Xã hội ngưng đọng, thậm chí tụt hậu khi văn hóa là phương tiện của chính trị. Tương lai của Thơ, trong đó có Thơ Tân Hình Thức nằm ở biên độ giữa hai tình thế này. Từ Kinh Thi của Khổng Tử, từ Thi pháp của Aristote đến nay, hơn hai ngàn năm qua, chuyện Thơ nói đi nói lại đã nhàm tai. Nhưng có câu này, nghe còn sướng: «Đụ mẹ, tao với mày cưa đôi trái lựu đạn. Hổng phải ngon lành gì, nhưng mà chuyện Thơ cần có một chút tâm.» Câu này chỉ có thể là của Đỗ Kh., mà không nhớ chàng viết ở đâu. Tìm chàng mãi không ra để mà hỏi. Vậy Khiêm ơi, câu này cậu (mày) viết ở đâu? Tết Bính Tuất, 02/02/2006 -------------------------------------------------------------------------------- [1]Tạp Chí Thơ, số 20, tr. 73, 2001, California [2]Khế Iêm, Tân Hình Thức, tr. 35-74, nxb Văn Mới, 2003, California. Sách lý thuyết về thơ Tân Hình Thức, 180 trang. [3]Chế Lan Viên, Tuyển tập, tr.282, nxb Văn Học, 1983, bài này trích từ tập Hái theo mùa, 1973-1977 [4]Khế Iêm, Tân Hình Thức, sđd, tr. 19 [5]Khế Iêm, Tạp Chí Thơ, tr.114, số 21, 2001, California. [6]Mark Jarman và David Mason ấn hành, Rebel Angels, nxb Story Line Press, 1996, Oregon, tái bản 1998. [7]Jean Ristat, Ode pour hâter la venue du Printemps, nxb Gallimard, 1978, Bản dịch Đỗ Kh. Đoản khúc để mùa Xuân đến vội, nxb Giọt Sương Hoa, 2001, London. E-mail: ndtdel@indirect.co.uk, giá 5 Euro [8]Tạp chí Thơ, số 20, sđd, tr.75 [9]Chân Phương, Tạp Chí Văn Học, tr. 74, số 226, tháng 7- 8, 2005, California. [10]Nguyễn đăng Thường, Tạp Chí Thơ, tr. 124, số 18 năm 2000. [11]Cho đến hôm nay, tôi biết có ba tập Thơ Hình Thức đã xuất bản: Trong nước: Đoàn Minh Hải, Đại nguyện của đá, 2002. Tại Hoa Kỳ : Lưu Hy Lạc, 26 bài thơ Tân Hình Thức (?); Hà Nguyên Du, Gene đại dương, nxb Tạp Chí Thơ, 2003. Nguồn: Bài viết này là lời Tựa cho cuốn sách song ngữ Việt-Anh sắp xuất bản: Thơ không vần - Tuyển tập Tân Hình Thức (An Anthology of Vietnamese New Formalism Poetry), Tan Hinh Thuc Publishing Club, 2006

Anh NHD: Tôi đã đọc bài viết trả lời của anh và những ý nghĩ của anh về thơ Tân Hình Thức (THT). Tôi cũng chỉ là kẻ tập tễnh làm thơ THT thôi, nên chắc là không đủ thẩm quyền trả lời những điểm anh đưa rạ Trong diễn đàn này có mục thơ THT do anh Khế Iêm "cầm chầu". Anh có thể vào và đặt thẳng vấn đề cùng anh ây. Anh KI cũng là 1 trong số những người chủ xướng ra thơ THT. Trân trong. Pham Chung

Golden: Cám ơn Golden đã ghé thăm và đọc thơ P.Chung . "Gần như hiểu" ...? Không sao đâu! Golden cứ xoá bỏ chữ "gần như" là xong ngay . Mong Golden ghé thăm hoài hoài nhé . Biết đâu sẽ có 1 ngày Golden sẽ viết là "a, Golden hiểu hết rồi"... hihi

[version mo+'i cho ba`i tho+ "mu'a" ------------------------------------------------- thơ xanh Không gian quay thành những vòng kỷ niệm Rồi một buổi nào Blues hiện về xanh -- thơ Thanh Tâm Tuyền -- âm hưởng điệu Blues rũ rượi buồn, những con chữ nhẩy múa trên mỗi dòng thơ . hãy nhắm mắt . lắng nghe tiếng đàn trầm, này em! nhẩy cùng anh khúc nhạc này, giữa trang thơ vừa khép lại . Blues ! Phạm Chung 7/2006 http://www.chungpham.com

múa tiếng nhạc dịu dàng những con chữ múa trên mỗi dòng thơ này em hãy nhẩy cùng anh bản nhạc này giữa trang thơ vừa ráo mực Phạm Chung

múa tiếng nhạc dịu dàng những con chữ múa này em hãy nhẩy cùng anh bản nhạc này giữa trang thơ vừa ráo mực Phạm Chung

nơi tận cùng anh lạc giữa biển xanh của mầu mắt biếc giùm anh hãy giấu [ tình yêu của anh / hừng hực/ đỏ/ mặt trời ] ở chỗ bí ẩn nơi tận cùng xanh/ [ em ]. Phạm Chung 05/2006 http://chungpham.com

Tôi không thể viết dông dài ở đây thế nào là "Hiện Đại", thế nào là "Hậu Hiện Đại" vv... Có rất nhiều bài viết trên net đề cập đến những từ này . Tôi nghĩ là không thể chỉ với đôi dòng chữ ở đây có thể diễn giải rõ ràng được . Tuy nhiên, khi NHD đã viết là :"Tui nghĩ từ "Tân hình thức" ra đời chẳng qua là bí quá phải gọi vậy thôi ....". Chắc chắn lúc khởi đầu anh Khế Iêm, người chủ xướng thơ tân hình thức, không đến nỗi dùng từ ấy vì bí quá . Mong anh NHD và các bạn nào muốn tìm hiểu hơn về thơ THT ghé trang nhà http://thotanhinhthuc.org/ để đọc thêm về sáng tác thơ THT và các tiểu luận về THT. Tiện đây tôi xin sao chép lại 1 bài viết của anh Khế Iêm "CÁCH LÀM MỘT BÀI THƠ TÂN HÌNH THỨC " --------------------------------------------------------------------------------------- CÁCH LÀM MỘT BÀI THƠ TÂN HÌNH THỨC Khế Iêm CÁCH LÀM MỘT BÀI THƠ TÂN HÌNH THỨC 1/ New Formalism Poetry” khi dịch ra tiếng Việt bằng nghĩa đen là “Thơ Tân hình thức” đã không đúng nghĩa của thuật ngữ này. Chữ “Form” ở đây là thể thơ. “New Form” có nghĩa là dùng những thể cũ, thêm hay bớt một vài yếu tố để làm thành thể mới.(Xin đọc thêm bài “Giải hình thức” trong mục “Hỏi đáp ABC”) 2/ Đối với thơ Việt, chúng ta dùng kỹ thuật lập lại và vắt dòng chuyển tất cả những thể thơ có vần như lục bát, 5, 7, 8 chữ thành những thể thơ không vần (Xin đọc những bài thơ mẫu và bài “Thơ tân hình thức đọc” trong mục “Âm thanh đọc”). 3/ Đưa ngôn ngữ thường ngày vào các thể thơ lục bát không vần, năm chữ không vần, bảy chữ không vần và tám chữ không vần để làm thành thi pháp đời thường. Mục đích là đưa đời sống vào trong thơ, khác với những dòng thơ cũ như vần điệu và tự do, có khuynh hướng xa lìa đời sống thực tại. 4/ Áp dụng tính truyện, để tạo nên ý tưởng liền lạc trong thơ. 5/ Cái hay của thơ không nằm nơi những con chữ khó hiểu hay bóng bảy như trong thơ vần điệu và tự do cũ mà nằm nơi ý tưởng và nghệ thuật diễn đạt. 6/ Một vài nhà thơ đã dùng dòng 10 chữ (10 âm tiết, theo thơ tiếng Anh), điều này cũng không đúng với hơi thở của người Việt vì dòng thơ 10 âm tiết chỉ phù hợp với người phương Tây, có hơi dài hơn. Cách tốt hơn hết, chúng ta cứ dùng lại các thể thơ Việt, tự nhiên và đã chuẩn với hơi nói của người Việt. Để tìm hiểu rõ hơn, xin quí thân hữu và bạn đọc tham khảo thêm hai tác phẩm “Tân Hình Thức, Tứ Khúc và Những Tiểu Luận Khác” và “Tiểu Luận Dịch Tân Hình Thức” trong mục “Tiểu luận” trên Website: http://thotanhinhthuc.org/ KHẾ IÊM 11/15/2005

Một thoáng tàn phai Em Hà Nội dấu nỗi buồn phố Cổ Ngậm ngùi thương, qua mất tuổi xuân thì Ngày hai buổi, em cô đơn đi / về phố chật (thương đâu đây dấu chân người tình đã mất ) Những con đường. Viên gạch . Gốc cây. Rãnh nước. Những mái ngói rêu phong Thời gian in dấu trăm năm . Ngày hai buổi, em hững hờ soi bóng nước hồ Gươm. Còn đâu kiếm xưa dựng nước ? dưới những lòng đường ngàn năm dấu tích tàn phai . Em Hà Nội dấu nỗi buồn thiên cổ Triều đại phế, hưng. Một thoáng sơn hà. Phạm Chung http://www.chungpham.com

bạn NHD : Cám ơn bạn NHD đã ghé và đọc thơ PC. Khi những bài thơ đã được dán lên đây, thì bạn đọc có quyền tự do phát biểu ý kiến về những bài thơ đó, chê/khen, thich/không thích . Phạm Chung

Thưa quý bạn: Tôi chưa xin phép anh Khế Iêm, nhưng tôi xin đăng lại ở đây 1 vài bài thơ in trong tập "Thơ Không Vần, Tuyển Tập Tân Hình Thức" như lời yêu cầu của anh Ngô Hữu Đoàn ----------------- ĐUA SỐNG ĐUA CHẾT Original in Vietnamese by: Đoàn Minh Hải Ra đường bây giờ người sống chạy đua với người chết. Từng đàn từng nhóm xe tang chạy loang loáng, giấy tiền vàng bạc tung bay như truyền đơn, rối như canh hẹ, như muốn xóa hết xóa sạch lối đi về của người sống và kẻ chết... Ra đường bây giờ người chết chạy đua với người sống. Xe tang chạy như bay, bóp kèn qua mặt inh ỏi, làm người chết nằm trong hòm cũng giật mình để bay nhanh đến nghĩa trang. Người sống và chết đều gặp nhau... những mộ bia của người chết di động, còn người sống thì đứng chôn chân qua lớp khói hương... hương. Ra đường bây giờ xe rác cũng chạy đua với xe tang. Người sống thì vẫn chạy đua với người chết, giấy tiền vàng vẫn như bướm bay vui mắt... Về nhà bây giờ vắng vẻ âm u, lạnh lùng, mùi hương khói... từ trong ra ngòai vắng ngắt, lạnh tanh, chỉ còn vài chiếc bóng như dính trên vách bất động. Về nhà... ra đường, ra đường về nhà... Saigon 201003 @ ĐOÀN MINH HẢI ---------------------------------------- ĐÓNG KHUNG Hải Vân Chỗ tôi ngồi mỗi tối — cửa sổ và đàn dương cầm. Những đêm trăng Rằm, lá trầu bà nửa xanh nửa bạc. Ngoài trời gió hát, trong phòng vang lên những phím nhạc, lá trầu bà đong đưa, hồn tôi bay theo thơ. Chỗ tôi ngồi mỗi tối có khi trời mưa. Lá trầu bà ngẩn ngơ ướt tràn con mắt nhớ. Cọng lá xanh ngờ ngợ đốt ngón tay người tình. Hỡi ai sao làm thinh, tiếng dương cầm vỡ vụn — một cái ly thủy tinh? Chỗ tôi ngồi mỗi tối, tóc rớt trên phím đàn, long lanh ngày tháng mộng, bầu trời trăng sao trong, lá trầu bà ướt mịn. Bà Ngoại không ăn trầu bà, Mẹ cũng vậy, chỉ có tiếng đàn tôi vuốt ve lòng lá thôi! Chỗ tôi ngồi mỗi tối, năm phút, một giờ mà suốt đời. Có những lúc lòng tôi bối rối — gặp nhau chi hồi xưa? Lá trầu bà bao giờ cũng xanh mướt. Đêm trăng bạc nửa lòng &. HẢI VÂN 03/12/2005 ------------------------------------ BẬC THANG Khế Iêm Những bậc thang nối với nhiều tầng lầu, những bậc thang dẫn tới nhiều đường tầu, những bậc thang và những bước chân; những bước chân trong tôi có ngón giao chỉ, từ phố phường đi ra biển đông; những bước chân trong tôi rướm đời du mục, dù rằng tôi chưa bao giờ sống đời du mục; điều này ám chỉ rằng tôi là mảnh vỡ tí ti của quá khứ, bị cánh bướm đập, văng ra thành kẻ lưu cư nơi miền đất lạ; không khác nào những bậc thang và những bước chân, tái hiện rồi tái hiện, rơi trong hỗn mang; bởi chẳng phải là những bậc thang vẫn nối với nhiều tầng lầu, những bậc thang vẫn dẫn tới nhiều đường tầu, và những bước chân trong tôi vẫn còn đang vang lên thanh âm quyến rũ dị kỳ; thật ra, tôi không muốn nói hơn một ly những gì tôi nói – những bước chân và những bậc thang đến đây là hết. @ KHẾ IÊM ---------------------------------- TẢN MẠN QUANH BỜ HỒ La Toàn Vinh Tôi vẫn ngồi bên cái già cỗi của Hồ Gươm. Hồ Gươm ơi, cụ Rùa ơi trời đất Thiên địa ơi. Ới ời ơi... Bà thầy bói nhìn tôi: “anh này có chân tu...” Bà nói, bà lại nói, bà nói nữa! Tôi chợt đói. Bên bờ Hồ có quán Phở Thìn. Đói ăn liền bát Phở. Rau, ớt, tương... cái rét vơi đi. Mùa này rét đậm? Bác ơi “không có rét không phải Hà Nội” Buổi trưa từ Tạ Hiện bước sang hồ Gươm, loay hoay ở Ngả tư đường không có đèn xanh đỏ, không biết phải đi đâu trong cái mênh mang của Đất Trời. Đặt đít ngồi trên cái già cỗi của Hồ Gươm. Người lái xe ôm, em bán khô mực, người hướng dẫn viên, ông đồ viết chữ... Tôi chầm chậm đi quanh bờ hồ, dòng nước bao quanh Tháp Rùa không biết tự bao đời. Tôi đi quanh hồ, đi lại, đi vòng vòng, đi mãi, đi miết, đi vô tư. Buổi tối nhìn lại hồ Gươm có chút lãng mạn, có chút tình tứ, có dàn hoa bên đường, có liễu rũ, có hồ Gươm Xanh. Thật Xanh, thật xanh... LA TOÀN VINH Chánh Tịnh cường HN, 01-01-2005 ----------------------------- BỐN THÔI Lưu Hy Lạc Ngày nào giáp mặt nhau tôi sẽ lên giọng thầy chùa – này, em ơi! nhỏ nhẹ giùm, đi đứng phải biết dấu cái giọng thầy; đời này ai cũng biết dè sẻn đúng lúc, tay bắt mặt mừng mừng – tủi tủi cho cái giọng thầy chùa; này tuổi, này tên này! sao còn mở miệng lên giọng thầy, đời này ai cũng ăn miếng trả miếng, lại cũng giọng thầy; đời này còn khổ hơn chó, tóm lại hơn thua chả ăn thua gì, thì ngày nào giáp mặt nhau nhớ nhắc giùm – khi đứng lên đi về cũng phải biết đừng tưởng bở cái giọng thầy chùa, mà ở đâu làm ơn ở yên đi. @ LƯU HY LẠC --------------------------------

Anh Ngô Hữu Đoàn và các bạn: Tập "Thơ Không Vần . Tuyển Tập Thơ Tân Hình Thức" vừa mới in xong . Nếu anh NHD muốn đọc 1 số bài thơ trong tuyển tập này, xin anh ghé thăm trang nhà ở www.thotanhinhthuc.org. Một số bài thơ in trong tuyển tập thơ vừa in đã được tuyển chọn từ những bài thơ đăng ở trong trang nhà www.thotanhinhthuc.org. Và cũng xin cám ơn anh Đoàn đã đọc thơ Phạm Chung và ghi lại đôi điều chia xẻ trong trang thơ của các thành viên . Trân trọng, Pham Chung

Lần cuối với Sài Gòn Nhìn nhau ôi cũng như mọi người Có một dòng sông đã qua đời. -------- Trịnh Công Sơn -------- Anh trở về thăm lại nhánh sông xưa Dòng sông đã qua đời năm trước Đám lục bình bỏ sông ra biển Biền biệt mảng trời xanh Nước nguồn. Thủy triều. Phù sa. Sóng xô đập bờ ký ức Dòng sông đau đáu nhớ mưa ngâu Nước về đâu? Cá lội về đâu? Thương hải biến như tang điền. Tang thương ngẫu lục ! Anh trở về tìm lại tháng ngày xưa Những quá khứ đã chôn vùi quạnh quẽ SàiGòn cũng qua đời lặng lẽ Người xưa lưu lạc phương nào ? Dòng xe tấp nập Dòng người tấp nập Khẩu trang che mặt , dấu mắt nhìn qua liếp cửa hoài nghi Anh trở về nhớ lại vết thương xưa Ba nươi năm vẫn chưa liền vết sẹo ngậm ngùi ươm lòng Từ Thức Phố la. Người dưng Trái tim anh như dòng sông (cũng) lặng lẽ qua đời . Phạm Chung http://www.chungpham.com

tự trầm tự trầm xuống dòng đêm mộng du về hướng giấc mơ giữa hơi thở vội giữa nhão chẩy muộn phiền đêm cuốn ta đi cuốn đi . tự trầm xuống biển tình này em! xin cứu rỗi em_từ-bi em_vô-lượng em cuốn ta đi cuốn đi . tự trầm xuống đời ta , gã_làm_hề_múa_rối, ta cuốn ta đi từng khoảng cách không mầu . tự trầm xuống. Phạm Chung 6/2006

bài ngợi ca mưa “Yết đế yết đế, ba la yết đế, ba la tăng yết đế, bồ đề tát bà ha” buổi sáng cơn mưa xanh bay qua vườn sau mưa cỏ xanh mưa hoa xanh mưa anh xanh mặt trời long lanh trong từng giọt mưa lăn tròn trên lá sen dòng sông ảo giác giọt mưa em giọt mưa anh ký ức xanh ngàn năm của mỗi hạt mưa kết tụ . "Sóng không khác với nước Nước không khác với sóng Sóng tức là nước Nước tức là sóng" em-cơn-mưa-trái-mùa anh ngàn năm rừng-mùa-hạn trầm, luân. mê,đắm. có bao giờ em mơ về một con sông và phía bờ bên kia ? có cần thiết không ? co’/không . Phạm Chung 6/2006